Hematoloji Hakkında
Kan hastalıkları bilimi olarak tanımlanan hematoloji, kan hücreleri ve kemik iliği hastalıklarının tanı ve tedavisiyle ilgilenmektedir. Kan hastalıklarının tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirmektedir. Bu nedenle Güven Hastanesi Hematoloji Bölümü başta iç hastalıkları ve cerrahi branşlar olmak üzere birçok bölümle işbirliği halinde çalışmaktadır.
Hematoloji Hizmetleri
Tanı ve tedavi süreçleri hematoloji bölümü tarafından yürütülen kan hastalıkları arasında; anemiler, pıhtılaşma ve kanama rahatsızlıkları, kemik iliği hastalıkları bulunmaktadır.
Kan nedir?
Kan, alyuvarlar aracılığıyla oksijenin, plazma aracığıyla da besin maddelerinin, proteinlerin ve moleküllerin taşınmasını sağlayan vücut sıvısıdır.
Kanın yapısı nasıldır?
Kan dokusu, plazma ve kan hücrelerinden oluşmaktadır. Kanın yaklaşık %55’ini oluşturan plazma içerisinde; su, proteinler, mineral, vitamin ve diğer suda çözünen maddeler bulunmaktadır. Plazmanın hematoloji açısından önemi, pıhtılaşmada rol alan proteinleri içermesidir. Kanın kalan kısmını oluşturan kan hücreleri; yani eritrosit olarak da adlandırılan alyuvarlar, lökosit de denilen akyuvarlar ve trombosit olarak da bilinen kan pulcukları kemiklerde bulunun ilikten yapılarak, kana geçmektedir. Bununla birlikte, bazı durumlarda kan hücreleri kemik iliği dışında da karaciğer ve dalak gibi organlarda da üretilebilmektedir. Hematolojinin ilgi alanına giren hastalıklar; kan hücrelerine bağlı bozukluklar, kemik iliğine bağlı bozukluklar veya pıhtılaşma sistemine bağlı sorunlar nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
Alyuvar eksikliği ya da fazlalığı nedeniyle ortaya çıkan kan hastalıkları nelerdir?
Kırmızı kan hücreleri olarak bilinen alyuvarlar, yapılarındaki hemoglobin (Hg) molekülü aracılığıyla oksijen taşıyan hücrelerdir. Alyuvarların yapım veya yıkımlarına ait bozukluklar genel olarak halk arasında kansızlık olarak bilinen anemi başlığı altında değerlendirilmektedir. Kansızlık, alyuvarların kemik iliğindeki yapım eksikliği ya da dolaşımdaki kayıp ve yıkımları sonucunda ortaya çıkmaktadır. Başlıca anemiler şu şekilde sıralanabilir:
- Demir eksikliği anemisi
- B12 vitamin ve folik asit eksikliğine bağlı anemiler
- Aplastik anemiler
- Myelodisplazik anemiler
- Hemolitik anemiler
- Akut kan kaybı sonucunda ortaya çıkan anemiler
- Kronik hastalık anemileri
Akyuvar eksikliği ya da fazlalığı nedeniyle ortaya çıkan kan hastalıkları nelerdir?
Beyaz kan hücreleri olarak bilinen akyuvarlar, değişik alt grupları ile vücut savunması ve bağışıklık sistemi içerisinde rol almaktadır. Akyuvarlardaki fonksiyonel bozukluklar genetik geçişli ya da sonradan edinilmiş olup, sıklıkla çeşitli immünolojik patolojilerle birlikte görülmektedir. Bunun haricinde akyuvarların yapım ve yıkımlarına ait bozukluklar sonucunda ortaya çıkan hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:
- Enfeksiyonlar
- Kronik sistemik hastalıklar
- Zehirlenmeler
- Akut veya kronik lösemiler
- Başta multiple myelom olmak üzere plazma hücre hastalıkları
Trombosit düşüklüğü nedir?
Kan pulcukları olarak da bilinen trombositler, kanama kontrolünün çeşitli basamaklarında rol alan hücrelerdir. Bu nedenle, sayısal veya fonksiyonel bozuklukları çeşitli kanama sorunlarına yol açmaktadır. Trombositopeni yani trombosit düşüklüğü kalıtım, kullanılan bazı ilaçlar veya bazı sağlık koşullarından kaynaklanabilmektedir. Kırmızı, mor veya kahverengi çürükler, küçük kırmızı veya mor noktalı döküntüler, burun kanaması, diş eti kanaması ve idrarda ya da dışkıda kan görülmesi trombosit düşüklüğüne işaret eden belirtilerden bazılarıdır.
Kemik iliği bozukluklarından kaynaklanan kan hastalıkları nelerdir?
Tüm kan hücrelerini ilgilendiren kemik iliği hastalıkları, hematolojinin daha spesifik bozukluklarını oluşturmaktadır.
- Lösemiler
- Lenfomalar
- Aplastik anemiler
- Paraksismal nokturnal hemoglobinüri
- Kronik myeloproliferatif hastalıklar
- Polisitemia vera
- Esansiel trombositoz
- Myelofibrozis
- Myelodisplazik sendromlar
Pıhtılaşma sistemindeki bozukluklardan kaynaklanan kan hastalıkları nelerdir?
Pıhtılaşma sistemi, vasküler yapı, trombositler ve pıhtılaşma faktörleri ile herhangi bir travma sonrası kanamanın pıhtılaşma sayesinde durdurulmasını sağlayan sistemdir. Ayrıca pıhtılaşma sistemini kontrol ederek, aşırı pıhtılaşma sonucunda tromboz yani kan damarında pıhtı oluşması riskini engelleyen karşıt bir sistemde bulunmaktadır. Bu iki sistemi oluşturan faktörlerdeki bozukluk sonucunda ortaya çıkan kan hastalıkları şunlardır:
- Hemofilliler-von willebrand hastalığı
- Yaygın damar içi pıhtılaşması(DIC),
- Trombofilliler
- Tromboemboliler
Bahsedilen kan hastalıklarının tanı ve tedavi sürecindeki laboratuvar testleri, özellikle periferik yayma değerlendirmeleri ve kan grubu tayinleri hematoloji bölümü tarafından yürütülmektedir. Bunların yanı sıra son yıllarda plazmadaki moleküllere ait oluşan bozukluklarda veya kan hücrelerine ait bozukluklarda uygulanan bir tür plazma ve kan hücre değişimi olan terapötik aferez işlemleri de hematoloji bölümü denetiminde yapılmaktadır.
