Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir?
GÜVEN SAĞLIK GRUBU
Paylaş:
Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğu, kişinin; benlik duygusunu, duygu ve davranışlarını kısaca yaşamını olumsuz etkileyen ve tedavi edilmesi gereken bir ruhsal rahatsızlıktır.
Benlik duygusunda olumsuz değişimler, tekrarlayan intihar düşünceleri veya teşebbüsü, şüphecilik, kontrolsüz öfke ve saldırganlık, duygularda ani değişimler, boşlukta hissetme, güven sorunu, mantıksız para harcama, aşırı hızlı araba kullanma gibi dürtüsel hareketler borderline kişilik bozukluğu belirtileri arasında gösterilmektedir.
Peki, borderline kişilik bozukluğunun nedenleri nelerdir?
Borderline (Sınırda) kişilik bozukluğu, erken erişkinlikte başlayarak insan ilişkilerinde, benlik imgesinde, duygulanımda kararsızlık ve dürtüsellik olarak kendini gösteren yani davranışlarının sonuçlarını düşünmeden hareket ederek, duygu ve davranışlarının patlamalarını kontrol etmekte güçlük yaşayan kişilik örüntüsünü ifade etmektedir.
Sınırda kişilik bozukluğu, genel nüfus içinde yüzde 2-3 oranında görülmektedir. Araştırmalara göre hastanede yatanlar arasında yüzde 19, ayaktan tedaviyi sürdürenler arasında yüzde 11 oranında olduğu gözlenmiştir. Borderline kişilik bozukluğunun cinsiyet acısından görülme sıklığına bakıldığında kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha fazla görüldüğü bildirilmiştir.
Borderline kişilik bozukluğunun belirtileri nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğunun başlıca belirtileri şunlardır:
Benlik duygusunda olumsuz değişimler,
Tekrarlayan intihar düşünceleri veya teşebbüsü,
Diğerlerinden sebepsiz yere şüphe duyma,
Kontrolsüz öfke ve saldırganlık,
Aile, arkadaş ve sosyal ilişkilerde aniden değişen uç duygulara (nefret, sevgi ve aşk gibi) sahip olma,
Terk edilme korkusu sebebiyle yakınlık kurmada zorluk,
Kendilerini sürekli boşlukta hissetme,
Diğerlerine karşı güven sorunu,
Dikkatsiz araba sürme, aşırı ve mantıksız para harcama, madde kullanımı, çok fazla yemek yeme, aşırı cinsel davranışlarda bulunma, kumar oynama gibi tehlikeli ve dürtüsel hareketler,
Birkaç saat ile birkaç gün arasında süren ani ve yoğun duygudurum değişimleridir.
Not: Borderline kişilik bozukluğu yaşayan herkes bu semptomların tamamını yaşamayabilir. Bazı bireylerde sadece birkaç semptom görülürken, bazılarında çok sayıda semptom görülebilir. Semptomlar sıradan olaylar tarafından da tetiklenebilir.
Borderline kişilik bozukluğunun nedenleri nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğunun tam olarak neden kaynaklandığı bilinmemekle birlikte olumsuz çevresel ve genetik faktörlerin büyük rol oynadığı görülmektedir.
Borderline kişilik bozukluğunun başlıca nedenleri şunlardır:
Genetik Faktörler: Ebeveyn ya da yakın aile üyeleri arasında bu bozukluğun olduğu bireylerde borderline görülme olasılığı 5 kat daha fazladır.
Psikososyal Faktörler: Araştırmalar borderline kişilik bozukluğu olan bireylerin yüzde 75’inde çocukluk dönemlerinde taciz ve cinsel istismar gibi travmatik olayların etkili olduğunu bulmuştur.
Biyolojik Faktörler: Çalışmalar, borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin, beyinde özellikle implusları ve duygusal düzenlemeleri kontrol eden alanlarda yapısal ve fonksiyonel değişkenlikler olduğunu göstermiştir.
Borderline kişilik bozukluğunun risk faktörleri şunlardır:
Genetik yatkınlık (ailede BKB öyküsü),
Aile içi şiddet ve aile üyelerinde kriminal bir öykünün varlığı,
Uygunsuz ebeveyn davranışı ve tutumları,
Doğumdaki risk faktörleri (doğum döneminde anne ya da babanın 35 yaşından büyük olması, düşük doğum ağırlığı, perinatal komplikasyonlar vb.)
Birinci dereceden akrabalarda psikiyatrik bozuklukların (kaygı bozuklukları, depresyon ve intihar eğilimi) bulunması,
Çocukluk dönemi ihmal ve istismarlar.
Ancak unutulmamalıdır ki bu değişikliklerin hiçbirinin, teşhis öncesinde risk faktörü olup olmadığı veya bozukluğun bu değişikliklere sebep olup olmadığı kesin değildir. Bu faktörler kişide riski artırsa da borderline kişilik bozukluğu geliştireceği anlamına gelmez.
Borderline kişilik bozukluğu ne gibi problemlere yol açar?
Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler, günlük hayatlarında ciddi problemlerle karşılaşabilirler.
Bireyin;
Rahatsızlığı konusundaki farkındalığının azlığı,
Tedaviyi reddetmesi,
Aile veya arkadaşlarından destek alamaması
Profesyonel yardım yerine farklı madde veya kişilerden beklenti içinde olması hastalığın seyrini kötüleştirebilmektedir.
Borderline kişilik bozukluğu olan hastalar yaşamları içerisinde bazı problemlerle karışılabilir.
Boderline kişilik bozukluğu nedeniyle karşılaşılan problemler şöyle belirtilebilir:
İntihar düşünceleri, girişimleri veya intihar ortaya çıkabilir,
Kendine zarar verme davranışları görülebilir,
Kişinin kendini toplumdan kısmi veya tamamen uzaklaştırmasına neden olabilir,
Aile çatışmaları, ilişki zorlukları, iş veya okul problemlerine yol açabilir.
Dürtüsel davranışlar sebebiyle kavgaya karışma, alkol ve madde kullanımına yönelim, istenmeyen gebelik, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, trafik kazası gibi sonuçlarla karşılaşılabilir.
Borderline kişilik bozukluğu tanısı nasıl konur?
Borderline kişilik bozukluğu için belirlenmiş bazı tanı kriterleri olmakla beraber doğru tanı ancak bir ruh sağlığı profesyoneli tarafından konulabilir. Aşağıdaki dokuz tanı ölçütlerinden en az beşi (ya da daha çoğu) ile belirli, erken erişkinlikte başlayan bir örüntüdür.
Gerçek ya da imgesel bir ayrılıp gidilmeden, terk edilmeden kaçınmak için çılgınca çaba gösterme,
Gözünde aşırı büyütme (göklere çıkarma) ve yerin dibine sokma uçları arasında gelip giden tutarsız tepkiler,
Kimlik karmaşası; belirgin ve sürekli tutarsız bir benlik algısı,
Kendine kötülüğü dokunabilecek en az iki alanda dürtüsellik (Örneğin: para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araba kullanımı, tıkınırcasına yeme),
Yineleyici intihar davranışları, girişimleri ya da göz korkutmaları,
Duygu durumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı olarak, duygulanımda tutarsızlık (Örneğin; yoğun dönemsel disfori (kendini iyi veya mutlu hissedememe), kolay kızma ya da genellikle birkaç saat süren bunaltı),
Süreğen bir boşluk duygusu,
Uygunsuz, yoğun bir öfke ya da öfkesini denetlemekte güçlük çekme (örneğin; sık sık kızgınlık gösterme ve kavgaya karışma, sürekli öfkeli olma),
Gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri.
Ruh sağlığı uzmanı tarafından konulan doğru tanı, başarılı tedavinin ilk adımını oluşturur. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'na göre hastanın belirtileri değerlendirilir ve bu tanı netleştirilerek tedavi planı belirlenir.
Borderline kişilik bozukluğu nasıl tedavi edilir? Tedavi yöntemleri nelerdir?
Borderline, bir profesyonel tarafından teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi gereken kişilik bozukluğudur.
Borderline kişilik bozukluğu tedavisi, hastanın durumu ve hastalığın düzeyine göre belirlenir. Diğer kişilik bozukluklarında olduğu gibi, tedavi uzun sürelidir. Genellikle haftada iki ya da daha fazla aralıklarla düzenlenen psikoterapi yapılandırılması faydalıdır.
Borderline kişilik bozukluğunda uygulanabilecek en etkin tedavi yöntemi psikoterapidir. Semptomları hafifletmek için psikoterapi ilk basamak olarak görülür. Bu bağlamda Diyalektik Davranışçı Terapi (DBT), Şema Odaklı Terapi, Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT), BilişselDavranışçı Terapi (BDT) ve Psikodinamik Terapi gibi çeşitli psikoterapilerin etkili olduğu görülmüştür.
Borderline kişilik bozukluğunun belirtileri kısa süreli olmaktan ziyade yaşam boyu sürme eğiliminde olduğu için de tedavisi zorlu bir süreçtir. Tedavide erken çocukluk dönemi, travmatik anılar, aile ilişkileri iyi incelenmelidir.
Borderline kişilik bozukluğu olanlara nasıl yaklaşılmalı? Nelere dikkat edilmeli?
Duygularını ifade etmesine izin verin: İfade edilmeyen duygular bir süre sonra öfke patlamalarına ve duygusal iniş çıkışlara neden olur. Bu hem depresifleşip toplumdan uzaklaşmalarına ve içlerine kapanmalarına hem de öfkelenmelerine neden olabilir. Öfkelenmeleri öfkelendiren kişi ve hasta için tehlikeli olabilir.
Hassas ve dikkatli davranın: Borderline kişilik bozukluğuna sahip olan kişilere daha hassas ve dikkatli davranılması gerekir. Çünkü bu rahatsızlığı olan kişilerin çoğunun travmatik ve yaralayıcı bir geçmişi vardır. Bu nedenle mümkün olduğunca incitmemek ve yargılamamak gerekir.
Duygularınızı açık şekilde ifade edin: Borderline kişilik bozukluğuna sahip kişiyle ilişki kurmak zordur. Özellikle partner ilişkileri her iki taraf için de yıpratıcı olabilir. Etrafındaki kişiler bu kişilerin manipülatif olduğunu, karşısındaki kişiyi üzmeye çalıştığını, kasıtlı, bilerek ve isteyerek böyle davrandığını düşünebilir. Bu konuda uzman bir profesyonelden destek almak gerekir.
Davranışlarını kasıtlı olarak yaptığını düşünmeyin: Borderline kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler, yaptıkları davranışların çoğunlukla farkında olmazlar. Bu bozukluğa sahip olan kişiler içgüdüsel davranır. Bu nedenle arkadaş, sevgili ya da partner ilişkilerinde duygu iniş çıkışları olabilir.
Uzaklık korkutucu, yakınlık ise bunaltıcıdır: Bu rahatsızlıktan muzdarip kişiler için uzaklık oldukça korkutucudur. Ancak kaybetme korkusunu da üst düzey yaşarlar. Bununla beraber panik, kaygı gibi duyguları üst düzey yaşarlar. Çok fazla yakınlık duygusu ise bu hastalar için baş etmesi oldukça zor bir duygudur. Kişiler kendilerini boğulmuş, köşeye sıkışmış, sınırları işgal edilmiş olarak hissedebilirler. Yakınlığınızdan rahatsızlık duyduğunu hissettiğiniz durumda kendinizi geri çekmeniz kişiyi rahatlatacaktır.
Tedavi için zorlamayın: Tedaviye yönlendirmek için zorlamak, tartışmak, hiçbir kazanım sağlamaz. Bu kişiler bilinçsiz kişiler değillerdir. Gerçeklik algıları normaldir. Birçoğu durumunu farkındandır ve zaten depresif duygularından kurtulmak için tedavi almaya meyilli olacaktır. Yardım etmek istemeniz anlaşılır olsa da bu kişileri zorla tedavi ve kontrol altında tutamayacağınızı bilin ve kendinizi suçlamayın.
Hasta yakınının da desteğe ihtiyacı olabileceğini unutmayın: Hasta yakınlarının da desteğe ihtiyacı olmakla beraber psikolojik rahatsızlığı bulunan biriyle aynı evde yaşamak, aynı ortamda bulunmak sağlıklı bireyin de yaşamsal ve ruhsal faaliyetlerini bozacaktır.
Dikkat edilmesi gerekenler: İntihar tehditlerini görmezden gelmeyin, kötü davranışlarını tolere etmeyin, tehdit içerikli konuşmalardan kaçının.
Borderline kişilik bozukluğu ile bipolar bozukluk arasındaki farklar nelerdir?
Değişikliklerinin nedenleri ve zamanı açısından farklılık:
Borderline: Diğer insanlarla ve dünyayla ilişkilerde yaşanan zorluk, adolesan (ergenlik) dönemde veya daha önce gelişmeye başlar. Bu faktör borderlineların temel kişilik özelliği olarak görülür.
Bipolar: Duygusal ve davranışsal örneklemler kişilik özelliği olarak görülmez.
Zamanlama ve semptomlarının biçimi açısından farklılık:
Borderline: Duygu durum değişiklikleri dakikadan dakikaya saatten saate değişebilir. Duygudurum bozulmalarının sebebi genellikle bir uyarıcı veya bir durum tarafından tetiklenir (Örn. öfke, reddedilme, terkedilme).
Bipolar: Duygudurum değişiklikleri günler, haftalar, aylar sürebilir; saatten saate dakikadan dakikaya değişmez. Daha uzun periyotları vardır ve herhangi bir tetikleyici olmadan duygudurum arasında geçiş yaşanabilir.
Dürtüsellik açısından farklılık:
Borderline: Davranışı kontrol etme ve düzenlemede yaşanan zorluklar günlük hayatlarının bir parçasıdır.
Bipolar: Dürtüsellik manik veya hipomanik dönemlerde ortaya çıkar.
Periyodik olarak haber bültenimizi size ulaştıralım.
Nesilden nesile hayat bize GÜVEN diyor.
Güven Hastanesi hizmet standartları ile JCI tarafından akredite edilmiştir. JCI şikayet bildirimlerinizi buraya tıklayarak yapabilirsiniz.
Kişisel verilerin korunması ve işlenmesi politikalarına ilişkin aydınlatma metnimize buradan kişisel veri işleme envanteri ve kişisel verilerin korunması politikamıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
