Çocukların büyüme ve gelişme süreçlerinin sağlıklı ilerlemesinde beslenme oldukça önemli bir rol oynuyor. Çocukluk çağında sağlıklı beslenme için hangi besin gruplarının tüketilmesi hangi ürünlerden uzak durulması gerektiğini, çocukların bağışıklık sistemlerinin hangi besinlerle desteklenebileceğini, yetersiz beslenmenin sonuçlarını ve obezitenin nedenlerini Güven Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Dyt. Elif Yağmur Kaçar anlattı.
Çocukların sağlıklı beslenmesi için hangi besin grupları tüketilmelidir?
Yenidoğan ve çocukluk döneminde yaşa göre tüketilmesi gereken besin ve besin grubu miktarı değişkenlik gösterse de genel olarak yeni doku yapımı için enerji, protein, vitamin- mineral gereksinimi yetişkinlere göre daha fazladır. Çocukların büyüme ve gelişme sürecini yeterli ve dengeli beslenme ile desteklemek için dikkat edilmesi gereken birkaç husus var. Örneğin; tek tip beslenme yerine çocuğun yaşına uygun mevsimsel besinlerle çeşitlilik gösteren beslenme planı oluşturulmalıdır. Yaşa göre sindirim sistemi fonksiyonlarının gelişim düzeyi ve beslenme sürecinde dışarıya bağımlılık durumu göz önüne alınmalı ve uygun besinler hazırlanmalıdır.
Çocukların fiziksel aktivite düzeyine göre acıkma süreleri farklılık gösterebilir. 3-4 saat arayla üç ana öğün şeklinde planlamalar yapılmalıdır. Bireysel özelliklere göre yeterli besin ögesinin alınması için süt, meyve, sağlıklı sandviç, yağlı tohum gibi besinlerle ara öğünler eklenmelidir. Taze sebze ve meyveler A, C, E vitaminleri, folik asit, kalsiyum, potasyum, magnezyum gibi mineralleri ve antioksidan bileşenleri içeren zengin besinlerdir. Günlük olarak toplam dört porsiyon taze sebze ve meyve tüketilmesi önerilirken besinlerin; mevsimine, çocuğun tüketim becerilerine, hijyen koşullarına uygun olacak şekilde hazırlanmasına dikkat edilmelidir. İskelet ve kas sistemi gelişimini desteklemek ve yeterli kalsiyum alımını sağlamak için günlük üç porsiyon süt, yoğurt ya da peynir tüketimi önerilmektedir.
Protein içeriği zengin olan bitkisel ve hayvansal besinler çeşitlendirilerek tüketilmelidir. Beslenme örüntüsü içerisinde kuru bakliyat, kırmızı et, tavuk ve balık birlikte bulunmalıdır. Günlük olarak iki porsiyon et, tavuk ya da balık alınması önerilirken, özellikle omega-3 içeriği sayesinde bilişsel fonksiyon gelişimini destekleyen balık, haftada iki kez tüketilmelidir. Çocukluk döneminde artan enerji ve sağlıklı karbonhidrat ihtiyacını karşılamak için ekmek ve tahıl grubu büyük bir öneme sahiptir. B grubu vitamin içeriği de yüksek olan ekmek ve tahıl grubu günde üç porsiyon tüketilmelidir. Su; besinlerin sindirilmesi, taşınması ve yaşam için sağlıklı biyokimyasal tepkilerin oluşmasıyla organ fonksiyonlarının yerine getirilmesini sağlamaktadır. Bu nedenle günlük su dengesinin korunması önemlidir. Okul çağı çocuklarında günlük 1500-2000 ml arasında su tüketilmesi önerilmektedir. Bu konudaki gereksinim vücut ağırlığını 35 ile çarparak elde edilebilir.
Çocukluk döneminde hangi besinler tüketilmemelidir?
Doymuş yağ içeren hayvansal ürünlerin tüketimi azaltılmalı ve trans yağ asidi içeren besinler tüketilmemelidir. Zeytinyağı ve bitkisel yağlar tüketilmelidir. Kızartma ve kavurma teknikleri minimuma indirilmelidir. Çocukluk çağında yüksek şeker ve yağ içerikli besinlerden, içeriği bilinmeyen hazır paketli ürünlerden, besin hijyeni açısından riskli olan ve açıkta satılan ürünlerden kaçınılmalıdır.
Çocukların bağışıklık sistemlerini hangi besinlerle destekleyebiliriz?
Bağışıklık sistemini desteklemek için yeterli ve dengeli beslenme örüntüsüne antioksidan içeriği yüksek besinler eklenmelidir. Örneğin; ıspanak, lahana gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler; nar, çilek, yaban mersini gibi kırmızı renkli meyveler, havuç, domates ile cevize düzenli olarak yer verilebilir.
Çocuklar için kahvaltı olmazsa olmaz bir öğün mü yoksa atlanabilir mi?
Öğünlerin sayısı ve öğünler arası saat farkı, okul çağında bir çocuk için okul düzenine uygun olmalıdır. Çocuklarda güne kahvaltı ile başlamak özellikle çocuk ve gençlerin günlük besin gereksinimlerini karşılamalarında önemli bir yere sahiptir. Güne istekli başlanması, öğrenme becerilerinin, konsantrasyonun artması, sağlıklı büyüme ve gelişme için sabah kahvaltısı oldukça önemlidir. Erken kalkma, kahvaltı öğününü atlama, okulda beslenme saatinin olması durumlarında besin değeri yüksek çeşitli taşınabilir öğünler hazırlanmalıdır.
Çocukluk döneminde yapılan beslenme hataları nelerdir?
Çocukların besin seçimlerinde aile ve sosyal çevre oldukça etkilidir. Çocuğun hangi tür besine ne miktarda ihtiyacı olduğunu bilmemesi, düzensiz öğün, yanlış besin seçimi, kendi kendine beslenememe, besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve saklanması sırasındaki yanlış uygulamalar, okullarda verilen besinlerin uygun olmayışı sağlıksız beslenmeye ve dolayısıyla ciddi sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.
Çocuklarda yetersiz beslenme büyüme geriliğine yol açabilir mi?
Sağlıksız beslenme sürecinin önüne geçilemediğinde yetersiz beslenmeyle beraber yaşına göre boy kısalığı, zayıflık, şişmanlık, büyüme ve gelişme geriliği görülebilmektedir. Aynı zamanda iştah, acıkma ve doymada duyu bozuklukları görülebilirken göz bozukluğu, anemi, kalp-damar hastalıkları, diyabet gibi endokrin sistem hastalıklarının ilerleyen yaşlarda görülme riski de artar.
Çocuklarda obezite ne sıklıkta görülüyor? Sebepleri nelerdir? Çocukları obeziteden nasıl koruyabiliriz?
Günümüzde obezite en önemli hastalıklardan biri sayılmakta ve son yıllarda görülme sıklığı giderek artmaktadır. Obezite yalnızca yetişkinleri değil çocuk ve gençleri de etkilemektedir. Özellikle Covid-19 pandemisiyle birlikte çocukluk dönemi obezite oranlarının arttığı çalışmalarla vurgulanmaktadır. Devam eden pandemi sürecinde sosyal izolasyon, kreş, gündüz bakımevi ve okulların dönemsel olarak kapanması çocukların daha uzun süre evde kalmasına neden olmuştur. Fiziksel aktivitenin azalması, ekran süresinin artması, şeker ve yağ içeriği yüksek yiyeceklerin tüketim sıklığının artması bu dönemde obezitenin artış sebepleri arasında gösterilmektedir. Covid-19 kısıtlamalarının aşamalı olarak kaldırıldığı bu dönemde çocukların beslenme alışkanlıkları gözden geçirilmeli, çocuklar fiziksel aktivitelerinin artırılması yönünde teşvik edilmelidir.
Çocuklar beslenme sürecinde sağlıklı besin tüketimine nasıl özendirilir?
Çocukları sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmeye teşvik etmede ailenin tutumu oldukça önemli. Beslenme alışkanlıkları yaşıtlarıyla kıyaslanmamalı, tüketmesi için zorlanmamalıdır. Aileler beslenme eğitimi sürecinde sakin, sabırlı ve istikrarlı olmalıdır. Aşırı korumacı ve katı olmaktan kaçınmalıdır. Çocuklara, besinlerle sağlıklı ilişki kurmasına destek olmak için uygun ortamlar oluşturulmalı, besinleri tanıması için fırsat ve zaman verilmelidir. Yeni deneyimlenecek olan besin, küçük miktarda sunulmalıdır. Tüketmeyi reddettiği besinin alternatif tarifleri oluşturularak, belirli zaman aralıklarıyla tekrar denemesi sağlanmalıdır. Çocuklar hazırlama ve pişirme süreçlerine dâhil edilmelidir. Çocuklar aile üyelerinin beslenme alışkanlıklarından etkilenirler ve aynı masada yemek yenilmesi bu açıdan oldukça önemlidir. Aile üyelerinin çeşitli beslenmesi çocuğun besinlere yönelimini olumlu etkilerken ailenin aşırı seçici ve titiz davranması çocuğu olumsuz etkileyebilmektedir.
Tüm bunlarla birlikte çocukları sağlığa zararlı besinlerden uzak tutmak amacıyla besinler iyi ve kötü olarak etiketlenmemelidir. Yasaklar oluşturmak yerine çocukların yaşına uygun olarak besinlerin özellikleri ve sağlığa etkileri anlatılmalı, bu anlatım belirli aralıklarla tekrar edilmelidir.
Periyodik olarak haber bültenimizi size ulaştıralım.
Nesilden nesile hayat bize GÜVEN diyor.
Güven Hastanesi hizmet standartları ile JCI tarafından akredite edilmiştir. JCI şikayet bildirimlerinizi buraya tıklayarak yapabilirsiniz.
Kişisel verilerin korunması ve işlenmesi politikalarına ilişkin aydınlatma metnimize buradan kişisel veri işleme envanteri ve kişisel verilerin korunması politikamıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
