Günümüzde erişkinlerin de sağlığını korumak adına düzenli olarak bazı aşıları yaptırması büyük önem taşımaktadır. Özellikle influenza (grip), pnömokok (zatürre), zona, HPV, hepatit A ve B gibi hastalıklara karşı aşılanma, bağışıklık sistemini güçlendirerek ciddi sağlık sorunlarının önüne geçebilir. Yaşam boyu sağlık kalitesini korumanın en etkin yollarından biri, aşı ile korunulabilir hastalıklardan mümkün olan en yüksek oranda korunmaktır.
Güven Hastanesi Erişkin Aşı Polikliniği Sorumlu Hekimi Uzm. Dr. İrem Altunoluk, erişkinlerin hangi aşıları yaptırması gerektiği, aşılama için ideal zamanlar ve en sık görülen yan etkiler hakkında detaylı bilgi verdi.
Grip influenza A ve B virüslerinin sebep olduğu dünya görülen ve öldürücü olabilen infeksiyonlardır. Dünya üzerinde her yıl 500 bin ila 1 milyon kişinin hayatını kaybettiği influenza infeksiyonlarından korunmada aşı çok önemlidir. İnfluenza aşısı tüm yaş gruplarında grip nedeniyle hastaneye yatışı yüzde 71 oranında azaltır. İdeal uygulama zamanı ekim-kasım aylarıdır ancak yüksek riskli gruba aşılanmamışsa tüm sonbahar-kış sezonu boyunca uygulanabilir. İnfluenza aşısı 6 aydan büyük çocuklar ve erişkinler olmak üzere her bireye önerilmektedir. Aşının erişkinlerdeki en sık yan etkisi yüzde 10-64 olasılıkla ortaya çıkan ve 2 günden az süren injeksiyon yerinde ağrı ve hassasiyettir. Pnömokok (zatüre) aşısı ile birlikte uygulanabilir.
Pnömokok (Zatüre Aşısı)
Streptococcus pneumoniae adlı bakterinin neden olduğu zatürre (akciğer enfeksiyonu) hastalığına karşı koruyucu aşıdır. Dünyada yılda 1 milyon 600 bin kişinin ölümüne neden olan pnömokok hastalıkları, özellikle 50 yaş ve üzerinde ve kronik hastalıkları olan riskli gruplarda ciddi ve ölümcüldür. 65 yaşın üzerindeki bireyler hiçbir hastalıkları yoksa bile aşılanmalıdır. Kronik akciğer, kalp, karaciğer, böbrek hastalıkları, şeker hastalığı olan bireyler, bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler ve bakımevi gibi kalabalık yerlerde yaşayan bireyler pnömokok aşısı ile aşılanmalıdır. En sık yan etki enjeksiyon yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık, hafif ateş, halsizliktir.
Zona Aşısı
Zona, suçiçeği hastalığına neden olan varicella-zoster virüsünden kaynaklanır. Daha önce suçiçeği hastalığı geçiren kişilerde bu virüs dorsal kök ganglionları olarak bilinen omurilikte ağrı sinyallerinin iletilmesinden sorumlu duyusal sinir hücrelerinde inaktif şekilde yani uykuda kalır. Bağışıklık sistemini zayıflatan herhangi bir durum nedeniyle tekrar aktif olması zona hastalığına neden olur. Zona yüzün veya vücudun bir tarafında ortaya çıkan hassasiyet, karıncalanma, kaşıntı ve ağrı ile başlar. Ağrıdan birkaç gün sonra sıvı dolu kabarcıklara dönüşen kırmızı döküntülere neden olur.
Zona hastalığında döküntüler geçtikten sonra da devam eden ciddi ağrı, göz bölgesine yayıldığında göz problemleri, zatüre, sinir hasarı, beyin, omurilik, karaciğerde ve kalpte iltihaplanma gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. 50 yaşın üzerindeki bireyler zona aşısı ile aşılanmalıdır. Bir kişinin zona geçirme riski 60 yaşına kadar yüzde 25 iken, 85 yaşına kadar bu risk yüzde 50’ye yükselmektedir. Hastalığın komplikasyonları da yaşla birlikte artmaktadır. 18 yaş üzerinde ise bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıkları olanlar ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullananlar zona aşısı ile aşılanmalıdır. İlk dozdan 2-6 ay sonra ikinci bir doz aşı yapılarak 2 doz şeklinde uygulanmalıdır. En sık yen etki aşı yapılan yerde ağrı, kızarıklık ve şişliktir. Ateş, yorgunluk, kas ağrısı ve baş ağrısı da yapabilir.
HPV Aşısı (Human Papilloma Virus Aşısı)
HPV virüsleri siğillere ve servikal, vajinal, anal, penil ve baş-boyun kanserlerine yol açar. Bu nedenle HPV aşısı bir anti-kanser aşısı olması nedeniyle önemlidir. HPV virüsünün bulaşması cinsel temasla sınırlı değildir. Doğrudan cilt teması ile veya oral, anal temasla da bulaşabilir. Ayrıca siğil olmadan da virüs bulaşabilir. Bu nedenle erken yaşta cinsel aktiviteye başlama ve çok sayıda cinsel partner olması özellikle risk oluşturur. Çok nadiren de ortak kullanılan havlu gibi kişisel ürünlerle buluşabilir. Prezervatif kullanmak bulaşmayı her zaman önlemez çünkü virüs prezervatifle kaplı olmayan bir genital alandan da bulaşabilir. 2008 yılında tüm dünyada 2 milyon civarında kişinin HPV ile ilişkili kansere yakalandığı saptanmıştır. Yine yapılan çalışmalar göstermiştir ki HPV aşısı yapılmaya başlandığı 2009 yılından itibaren toplumdaki HPV enfeksiyonu azalmaya başlamıştır. Çalışmalarda aşının yüzde 92-97 arasında koruma sağladığı saptanmıştır. 9-45 yaş arası uygulanabilir. 15 yaş ve üzerindeki kişilere üç dozluk takvim doğrultusunda uygulanır. İlk doz uygulandıktan 1-2 ay sonra ikinci doz, ilk dozdan 6 ay sonra 3. doz uygulanır. En sık yan etkisi enjeksiyon yerinde ağrı, şişlik ve kızarıklıktır ve 2 gün içinde geçer. Bazen ateş , bulantı, kas-eklem ağrısı, sersemlik ve baş dönmesi de görülebilir.
Hepatit B Aşısı
Hepatit B virüsü kan ve vücut sıvılarının mukoza ile teması ve cinsel ilişki yoluyla geçer. Siroz ve karaciğer kanserine neden olabilir. Dünya nüfusunun yüzde 5’ini oluşturan yaklaşık 350-400 milyon kişi HBV ile enfektedir. Bu oran Türkiye’de yüzde 4’dür. Hepatit B aşısı uygulamaları 1998 yılında başlanmış olup 2005-2009 yılları arasında ilk ve orta öğrenime devam eden çocuklara yakalama aşısı uygulanmış ve pratikte 1991 ve sonrasında doğan çocukların primer aşılanması tamamlanmıştır. Bu nedenle kişinin hepatit B ile aşılanması gerekip gerekmediğinin anlaşılması için Hepatit B’ye yönelik kan testlerinin yapılması gerekir. Aşı 1. doz yapıldıktan 1 ay sonra ikinci doz, ikinci dozdan 5 ay sonra olmak üzere 3 doz şeklinde yapılmalıdır. Bu şekilde yapıldığında koruyuculuğu yüzde 95’tir. Oldukça güvenli aşılardır. Aşıya bağlı en sık bildirilen yan etki uygulama yerinde ağrı ve halsizliktir.
Hepatit A Aşısı
İnsandan insana fekal-oral yolla, kontamine su ve gıdaların alınmasıyla bulaşır. Akut hepatit denilen ve ciddi seyredebilen bir karaciğer enfeksiyonuna neden olur. Bin olguda 3-6 oranında ölüme yol açabilir. 2012 yılında çocukluk aşı takvimine eklenmiştir. Özellikle çocuk ve gençlere, hepatit A’nın sık görüldüğü bölgelerde yaşayanlara veya seyahat edeceklere, hepatit A bulaşı için riskli mesleklerde çalışanlara (sağlık çalışanı, gıda-temizlik işçisi, kanalizasyon işçi, kreş çalışanları gibi), bağışıklık sitemi zayıf olan bireylere, yurt-bakımevi gibi toplu yaşanılan yerlerde yaşayanlara ve çalışanlarına, hepatit b ve hepatit c virüsü ile enfekte olanlara, kronik karaciğer hastalığı olanlara yapılmalıdır. Koruyuculuğu yüzde 99 civarındadır. İlk doz yapıldıktan sonra 6-12 ay sonra 2. Doz yapılmalıdır. Yan etkileri çok nadirdir. Uygulama bölgesinde ağrı, hafif kızarıklık, şişme, baş ağrısı, ateş, titreme, halsizlik, ishal bulantı ve iştah kaybı nadiren görülebilir. 24 saat içinde bu belirtiler geçer.
Difteri-Tetanoz Aşısı
Tetanoz hastalığı clostridium tetani adı verilen bir bakteri tarafından oluşturulur ve bu bakteri doğada toz, toprak, gübre dahil her yerde bulunur. Bu bakterinin ürettiği toksinlerinin sinir sistemi üzerine etkileriyle tetanoz hastalığı oluşur. Hastalık hastalarda ciddi ve acı verici kasılmalar, çene kitlenmesi, yutma güçlüğü ve en sonunda da solunum güçlüğü ile ölüme sebep olabilir. İnsandan insana bulaşmaz. İnsanlara bakteri bulaşmış objelerle (iğne, çivi gibi) oluşmuş kesiklerden ya da toz, toprak, dışkı veya tükürükle kirlenmiş yaralardan (hayvan ısırıkları gibi), yanık ve kazalarda meydana gelen ölü dokulardan, yenidoğanlarda göbek kordonundan bulaşır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2002 yılında açıkladığı rapora göre tetanoz nedeniyle dünya genelinde her yıl 213 bin ölüm olmaktadır. Neredeyse tüm tetanoz vakaları ya hiç aşı olmamışlarda ya da son aşı olmasının üzerinden 10 yıldan fazla zaman geçmiş kişilerde görülür.
Difteri hastalığı, corynebacterium diphteriae adlı bakterinin solunum yoluyla bulaşması sonucu oluşur. Hasta ve taşıyıcı bireyler bakteriyi öksürürürken, hapşırırken ve konuşurken oluşturdukları damlacıklar aracılığıyla doğrudan ya da sekresyonları ile kirlenmiş eşyaları ile dolaylı olarak çevreye yayabilirler. Başlangıçta ateş, halsizlik, boğaz ağrısı ile başlayıp solunum tıkanması ile ölüme yol açabilir. Boğmaca hastalığı özellikle bebek ve çocuklarda daha ağır seyretmekle birlikte her yaşta görülebilen bir hastalıktır. Bordetella Pertussis bakterisi neden olur. Burun akıntısı, ateş ile başlar fakat en tipik belirtisi boğulurcasına olan aralıksız öksürük nöbetleridir. Çok küçük bebeklerde ölüm riski yüksektir. Bu nedenle bebek bakan kişilerin boğmaca aşısı ile aşılanması önemlidir. Boğmacanın bulaşmasına neden olan en yaygın durum, enfekte olmuş bir kişinin öksürmesi ya da hapşırmasına bağlı olarak havaya yaydığı damlacıklardır. Bu damlacıklara temas eden sağlıklı bir kişiye boğmaca bulaşabilir.
Ulusal aşı programımızda çocukluk çağı aşılaması kapsamında bebeklere 2-4-6 ve 18. aylarda Difteri-tetanoz-boğmaca-çocuk felci-hib menenjit şeklinde beşli aşı ile primer aşılama uygulanmaktadır. Tetanoz-difteri aşısı tekrarı 48. ayda ve 13 yaşında yapılmaktadır. Bu şekilde çocukluk çağı aşıları uygun şekilde yapılan kişilere 10 yılda bir difteri-tetanoz aşısı (mümkünse en az bir dozu difteri-tetanoz-boğmaca olacak şekilde) uygulanmalıdır. Sağlık Bakanlığı’nın erişkin aşı programı kapsamında gebelere ve erlere tetanoz aşısı uygulanmaktadır. Tetanoz ve difteri toksoid aşılarıyla primer aşılamayı tamamlamamış ya da hiç aşılanmamış erişkinlerde, primer aşı şemasına başlanmalı veya eksik dozlar tamamlanmalıdır. Aşı sonrası en sık görülen istenmeyen etki enjeksiyon yerinde ağrı, eritem ve şişliktir. Bu aşılar dışında çocukluk aşıları eksik yapılmışsa, bazı risk faktörleri mevcutsa veya yurt dışına seyahat edilecekse kızamık-kabakulak-kızamıkçık, suçiçeği, çocuk felci, meningokok aşıları, haemophilus influenza tip B aşısı, sarı humma aşısı, tifo aşısı, kolera aşısı ve kuduz aşısı gibi aşıların uygulanması gerekebilir.
Periyodik olarak haber bültenimizi size ulaştıralım.
Nesilden nesile hayat bize GÜVEN diyor.
Güven Hastanesi hizmet standartları ile JCI tarafından akredite edilmiştir. JCI şikayet bildirimlerinizi buraya tıklayarak yapabilirsiniz.
Kişisel verilerin korunması ve işlenmesi politikalarına ilişkin aydınlatma metnimize buradan kişisel veri işleme envanteri ve kişisel verilerin korunması politikamıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
