Gıda zehirlenmesi; mide bulantısı, kusma veya ishale neden olan bir klinik tablodur. Nadiren ateş ve çok nadiren de birtakım sinir sistemi bozuklukları da görülebilir.
Gıda zehirlenmesi nedenleri nelerdir?
Gıda zehirlenmesine bakteri, virüs veya parazit gibi mikroplar ya da bu etkenlerin toksin veya spor gibi birtakım ürünlerini içeren yiyeceklerin yenilmesi neden olmaktadır. Ancak bazen hijyenik olmayan su tüketimi sonrasında da benzer tablolar görülebilmektedir. Hijyenik olmayan su doğrudan tüketilebildiği gibi, kontamine su ile yıkanıp çiğ tüketilen meyve ve sebzelerle hastalık bulaşabilir. Bu durumda özel salgın araştırması yapılmazsa tablonun gıda ya da su kaynaklı olduğu ayırt edilemez. Gıda zehirlenmesinin en yaygın nedenlerinden biri virüsler ve virüsler içerisinde norovirüs ve rotavirüslerdir. Gıda zehirlenmesinin yaygın nedenleri olan iki bakteri örneği Salmonella ve Escherichia coli'dir. Parazitler, bazı ülkelerde daha yaygın olarak görülebilmekle beraber hijyenik olmayan gıda ve su tüketen kişilerde hastalık oluşturabilmektedir.
Mikroplar yiyeceklere nasıl bulaşır?
Taşıyıcı ya da hasta kişiler, yiyeceklere dokunmadan önce el hijyeni sağlamazlarsa, hastalık nedeni etkenleri pişirdikleri yiyeceklere bulaştırabilirler.
Mikroplar yiyeceklerin içinde veya üzerinde yaşayabilir. Yiyecekler yeterince yıkanmaz veya pişirilmezse içindeki veya üzerindeki mikroplar insanlara bulaşabilir.
Ayrıca bir gıdadaki mikrop başka bir gıdaya bulaşabilir. Örneğin; yiyecekleri hazırlamak için kullanılan aynı kesme tahtası veya bıçak kullanıldığında diğer yiyeceğe bulaşabilir.
Gıda zehirlenmesi belirtileri nelerdir?
Gıda zehirlenmesi tablosunda en yaygın görülen belirtiler aşağıda sıralanmıştır:
Mide bulantısı ve/veya kusma
Karın ağrısı
Sulu veya kanlı olabilen ishal
Ateş
Ayrıca bulanık görme veya baş dönmesi hissi gibi sinir sistemi ile ilgili sorunları içerebilir. Hatta solunumu durduracak kadar sinir-kas fonksiyonlarını bozan belirtiler görülebilir. Ancak bu belirtiler çok nadir olarak ortaya çıkmaktadır.
Gıda zehirlenmesi belirtileri kaç saat sonra ortaya çıkar?
Gıda zehirlenmesi belirtileri, gıda tüketiminden hemen sonra, saatler, günler veya haftalar sonra ortaya çıkabilir. Hastalık etkeni mikrobun veya bazen toksin ya da sporların türüne göre değişmektedir.
Gıda zehirlenmesi hangi komplikasyonlara yol açabilir? Hayati tehlike yaratabilir mi?
Nadir de olsa gıda zehirlenmeleri, hastalarda ölüm dahil ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Özellikle uzun süren kusma ve bol sulu ishaller; 5 yaş altı çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda hayatı tehdit edebilen ciddi durumlarla sonuçlanabilir.
Genel olarak gıda zehirlenmelerine maruz kalan hastalar 1-2 gün içerisinde hiçbir tıbbi tedaviye gerek kalmadan iyileşmektedir.
Aşağıdaki durumlarda ise mutlaka sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır:
24 saat içinde 6'dan fazla olan ishal
Kusmuk veya dışkıda kan varlığı
Bir günden daha uzun süren 38,5°C'den yüksek ateş
Şiddetli karın ağrısı
70 yaş ve üzerindeki kişilerde görülen belirtiler
Dehidratasyon (sıvı kaybı) varlığı
Dehidratasyon bulguları aşağıdadır:
Çok sulu ishal
Aşırı yorgunluk ve halsizlik
Susuzluk hissi
Ağız veya dil kuruluğu
Kas krampları
Baş dönmesi
Bilinç bulanıklığı, uyku hali
Koyu renkli idrar çıkımı veya 5 saatten uzun süredir idrar çıkaramama
Yukarıda da belirtildiği gibi küçük çocuklar ve yaşlı yetişkinler sıvı kaybı durumuna oldukça duyarlı olduklarından tıbbi yardım erken yapılmalı, ilgili hekime vakit kaybedilmeden başvurulmalıdır.
Gıda zehirlenmesi tanı ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Gıda zehirlenmelerinde genellikle ilk 24-48 saat genel durumu iyi olan hastalarda tanı ve tedavi yaklaşımına gerek kalmadan iyileşme görülmektedir. Ancak iyileşme görülmeyen veya klinik olarak kötüye gidiş olan hastalarda tanı ve tedavi yaklaşımları uygulanmaktadır. Bazen ilk olgu belki de bir salgının habercisi olabilir. Bu hastalarda öncelikle birtakım kan testleri, dışkı testleri ve olası etkeni bulmaya yönelik spesifik testler uygulanmaktadır.
Birçok hasta herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymaz, belirtiler kendiliğinden düzelir. İlk yapılması gereken ve kilit rol oynayan tedavi, vücuttaki sıvı açığının kapatılmasıdır. Bu ağızdan sıvı alımı, gerekli hallerde ise damar içinden sıvı uygulaması ile yapılmaktadır.
Gıda zehirlenmesi ve ishaller antibiyotiklerin en çok gereksiz kullanıldığı tablolardır. Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonları tedavisinde kullanılmaktadır. Birçoğunda etken bakteri değildir ve üstelik çoğu gıda zehirlenmesi olan insan, bakteriyel bir enfeksiyonu olsa bile antibiyotiğe ihtiyaç duymaz. Ateş devam etmekte ve dışkıda kan varsa, iyileşmeyi hızlandırabilmek için antibiyotik sadece hekim önerisi varsa kullanılmalıdır. Özel durumlarda sınırlı olarak önerilen bağırsak hareketlerini önleyen ilaçlar ishali kesmek için rutin olarak kullanılmamalıdır. Özellikle çocuklar, yaşlılar, altta yatan hastalıkları nedeniyle ilaç kullananlar bu ilaçları asla hekime sormadan kullanmamalıdır.
Gıda zehirlenmesini önlemek için nelere dikkat edilmeli?
Gıda zehirlenmesini önlemek için güncel öneriler aşağıda sırlanmıştır:
Bebek bezini değiştirdikten, tuvalete gittikten, burnunuzu temizledikten, hayvanlara dokunduktan veya çöpü attıktan sonra ellerinizi yıkayın.
Kendinizi iyi hissedene kadar (hastaysanız) işe veya okula gitmeyin, evde istirahat edin.
Gıda güvenliğine dikkat edin.
Özellikle aşağıdaki önerilere uyun:
Pastörize edilmemiş veya yeterince kaynatılmamış süt ve süt ürünlerini tüketmeyin.
Meyve ve sebzeleri yemeden önce iyice yıkayın.
Buzdolabını 4,4°C'den daha soğuk ve dondurucuyu -18°C altında tutun.
Et ve deniz ürünlerini iyice pişene kadar pişirin.
Yumurta sarısı sertleşene kadar pişirin.
Çiğ gıdaya dokunduktan sonra ellerinizi, bıçaklarınızı ve kesme tahtalarınızı yıkayın.
Periyodik olarak haber bültenimizi size ulaştıralım.
Nesilden nesile hayat bize GÜVEN diyor.
Güven Hastanesi hizmet standartları ile JCI tarafından akredite edilmiştir. JCI şikayet bildirimlerinizi buraya tıklayarak yapabilirsiniz.
Kişisel verilerin korunması ve işlenmesi politikalarına ilişkin aydınlatma metnimize buradan kişisel veri işleme envanteri ve kişisel verilerin korunması politikamıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
