Kış mevsimi yaklaşırken soğuk hava koşulları, yüz felci riskini artırıyor. Uzmanlar, yüz kaslarına gelen sinir liflerinin etkilenmesi sonucu yüzün mimik kaslarında güçsüzlük gelişmesiyle meydana gelen yüz felcine ilişkin uyarıda bulunuyor. Soğuk havada, özellikle baş ve boyun bölgesinin iyi korunması gerektiğini söyleyen Güven Çayyolu Cerrahi Tıp Merkezi Nöroloji Bölümünden Uzm. Dr. Makbule Deniz Borucu, yüz felci hakkında merak edilenleri yanıtladı:
Yüz felci, yüz kaslarına gelen sinir liflerinin etkilenmesi sonucu yüzün mimik kaslarında güçsüzlük gelişmesidir. Genellikle ani, bazı durumlarda da bir iki gün içerisinde gelişen bu güçsüzlük nedeniyle gülündüğünde ağız sağlam tarafa kayar, kişi etkilenen taraftaki göz kapağını kapatamaz, kaşını kaldıramaz veya alnını kırıştıramaz. Etkilenen tarafta tat kaybı ve sese karşı hassasiyet gelişebilir, çene, kulak arkasında ağrı eşlik edebilir.
Yüz felcinin nedenleri nelerdir?
Yüz felcinin nedenleri oldukça çeşitlidir ve her bir neden farklı bir mekanizma ile yüz sinirini etkiler.
-Bell Paralizisi
Bell paralizisi, yüz felcinin en yaygın nedenidir ve genellikle ani olarak gelişir. Yüz sinirinde şişme ve iltihaplanmaya yol açan bir durumdur, ancak tam olarak nedeni bilinmemektedir. Bell paralizisinin çoğunlukla viral enfeksiyonlar (özellikle herpes simpleks virüsü gibi) ile ilişkili olduğu düşünülür. Virüs, sinir hücrelerini etkileyerek yüz sinirinde iltihaba neden olabilir. Bu da sinirin şişmesine ve işlevinin bozulmasına yol açar. Sinir yüz kaslarına sinyal gönderemez hale geldiğinde, felç gelişir. Bell paralizisi genellikle geçicidir ve birkaç hafta ya da ay içinde kendiliğinden iyileşir.
-İnme (Felç)
İnme, beynin bir bölgesine kan akışının kesilmesi sonucu ortaya çıkan ciddi bir durumdur. İskemik inmede beyne giden damarlar tıkanır, hemorajik inmede ise beyinde kanama meydana gelir. İnme, beynin sinir merkezlerini etkileyerek yüz kaslarını kontrol eden sinir yollarını tahrip edebilir. Bu tür yüz felci genellikle daha yaygındır ve yalnızca yüzü değil, aynı zamanda vücudun diğer bölgelerini de etkileyebilir. İnme kaynaklı yüz felci genellikle kalıcıdır ve iyileşme süreci daha zordur. İnmenin hızlı bir şekilde tedavi edilmesi son derece kritiktir.
-Travmalar
Kafaya alınan darbe ya da cerrahi müdahaleler sonucunda yüz siniri zarar görebilir. Özellikle trafik kazaları, düşmeler veya yüz bölgesine yönelik cerrahi işlemler (örneğin, tümör çıkarılması ya da orta kulak ameliyatları) sırasında sinirler doğrudan hasar görebilir. Bu tür bir sinir hasarı yüz felcine yol açabilir. Travmatik nedenlere bağlı yüz felci genellikle kalıcı olabilir ve bazen cerrahi müdahale ile sinirin tamiri gerekebilir.
-Enfeksiyonlar
Bazı enfeksiyonlar yüz sinirini etkileyerek yüz felcine neden olabilir. Bu enfeksiyonlar şunlardır:
Herpes Simpleks Virüsü (HSV): Soğuk algınlığı yarası ve uçuklardan sorumlu olan bu virüs, sinir hücrelerinde gizli kalarak yüz sinirini etkileyebilir.
Herpes Zoster (Zona): Su çiçeği virüsünün yeniden aktif hale gelmesi sonucu ortaya çıkar ve yüzde şiddetli ağrı ve döküntüye (zona) neden olabilir. Yüz sinirini etkileyerek yüz felcine yol açabilir. Bu duruma Ramsey Hunt Sendromu denir.
Lyme Hastalığı: Keneler aracılığıyla bulaşan bir bakteriyel enfeksiyondur. Lyme hastalığı yüz sinirlerini etkileyerek çift taraflı yüz felcine neden olabilir.
Orta Kulak Enfeksiyonları: Kronik ya da şiddetli orta kulak enfeksiyonları, iltihabın yüz sinirine yayılmasına neden olabilir. Bu durumda, yüz kaslarını kontrol eden sinirler zayıflar ve felç gelişebilir.
-Tümörler
Beyin ya da yüz bölgesindeki iyi huylu veya kötü huylu tümörler, yüz sinirine baskı yaparak sinirin işlevini bozabilir. Akustik nöroma gibi sinir tümörleri veya beyin tümörleri, yüz sinirine baskı yaparak sinirin düzgün çalışmasını engeller. Bu baskı sonucunda sinir, yüz kaslarına gerekli sinyalleri gönderemez ve felç oluşur. Tümör kaynaklı yüz felcinin tedavisi genellikle cerrahidir.
-Otoimmün Hastalıklar
Bağışıklık sisteminin sinirlere saldırdığı bazı otoimmün hastalıklar, yüz felcine yol açabilir. Guillain-Barré Sendromu bu hastalıkların en bilinenidir. Vücut, sinir hücrelerinin dış katmanlarına saldırarak sinir iletimini engeller. Bu durum, yüz kaslarının yanı sıra vücudun diğer bölümlerinde de felç gelişmesine neden olabilir.
-Nörolojik ve Metabolik Hastalıklar
Nörolojik bozukluklar (örneğin multipl skleroz - MS) ve bazı metabolik hastalıklar (örneğin diyabet), sinir sistemini etkileyerek yüz felcine neden olabilir. Diyabet, özellikle sinir hasarına yol açarak yüz sinirlerini etkileyebilir ve yüz felci geliştirebilir.
Yüz felcinin belirtileri nelerdir?
Yüz felci belirtileri, sinirin hangi ölçüde hasar gördüğüne ve yüzün hangi bölgesini etkilediğine bağlı olarak değişiklik gösterir. Belirtiler genellikle ani olarak başlar ve yüzün bir tarafında veya her iki tarafında görülebilir.
-Yüzün Bir Tarafında Kas Güçsüzlüğü veya Hareket Kaybı
Yüz felcinin en belirgin belirtisi, yüzün bir tarafındaki kaslarda ani güçsüzlük veya hareket kaybıdır. Bu güçsüzlük hafif bir kas seğirmesinden tamamen hareketsizliğe kadar değişebilir. Genellikle tek taraflıdır ve yüzün yarısında fark edilir asimetri oluşur. Yüzdeki bu hareket kaybı, özellikle gülme, konuşma veya kaş kaldırma gibi yüz ifadelerini yaparken daha belirgin hale gelir.
-Göz Kapaklarını Kapatamama
Yüz felci olan kişiler, etkilenen tarafta göz kapaklarını tam olarak kapatmakta zorluk yaşarlar. Bu durum, gözün açık kalmasına ve kurumasına yol açabilir. Gözde kuruluk ve tahriş uzun süreli olursa kornea hasarına neden olabilir. Gözün kapanamaması, özellikle uyurken rahatsız edici hale gelir ve göz damlaları ya da nemlendirici jeller kullanmak gerekebilir.
-Ağız Köşesinin Düşmesi
Yüz felci genellikle ağız köşesinde belirgin bir düşmeye neden olur. Bu durum, gülümsemek veya konuşmak gibi ağız hareketlerini yapmakta zorlanmaya yol açar. Yiyecek ve içeceklerin ağızdan dışarı sızması da bu duruma eşlik edebilir, çünkü dudaklar düzgün kapanmaz.
-Yüzde Asimetri
Yüz felci, yüzün bir tarafında kasların zayıflaması ya da hareketsiz hale gelmesi nedeniyle yüzde bariz bir asimetri oluşturur. Etkilenen tarafta göz kapağı düşük, ağız köşesi sarkmış olabilir. Bu asimetri, özellikle yüz ifadeleri yapmaya çalışırken daha belirgin hale gelir. Örneğin, kişi gülmeye çalıştığında ağız bir tarafa doğru çekilir ve simetrik bir gülümseme elde edemez.
-Tat Alma Duyusunda Azalma
Yüz siniri, dilin ön iki üçünü kapsayan tat alma duyusunu da etkileyebilir. Yüz felci olan kişiler, özellikle etkilenen tarafta tat alma duyusunun azaldığını fark edebilirler. Bu, yiyecek ve içeceklerin tatlarının daha farklı algılanmasına neden olabilir.
-Gözde veya Ağızda Kuruluk
Yüz siniri, gözyaşı bezlerini ve tükürük bezlerini de etkilediği için yüz felci olan kişilerde gözde veya ağızda kuruluk görülebilir. Göz kapaklarını kapatamamak nedeniyle gözde kuruluk oluşurken, tükürük bezlerinin yeterince çalışmaması da ağızda kuruluğa neden olabilir. Bu durum, konuşma ve yeme sırasında rahatsızlık yaratabilir.
-Kulak Çevresinde veya Yüzde Ağrı
Bazı kişilerde yüz felci başlamadan önce veya felç sırasında etkilenen tarafta kulak çevresinde veya yüzün diğer bölgelerinde ağrı ya da rahatsızlık hissedilebilir. Bu ağrı genellikle sinirin iltihaplanması ve şişmesine bağlıdır ve genellikle kısa süreli olur. Ancak, Ramsey Hunt sendromu gibi daha karmaşık durumlarda ağrı daha şiddetli ve uzun süreli olabilir.
-Seslere Karşı Hassasiyet (Hiperakuzi)
Yüz siniri, aynı zamanda kulak içinde sesleri dengeleyen küçük bir kası (stapes kası) da kontrol eder. Yüz felci durumunda bu kasın işlevi bozulabilir ve kişilerde seslere karşı aşırı hassasiyet gelişebilir. Özellikle yüksek sesler rahatsız edici hale gelir ve bu duruma "hiperakuzi" denir. Kişi normalde rahatsız etmeyen sesleri daha yüksek ve rahatsız edici şekilde algılar.
-Göz Yaşı veya Tükürük Kontrolünde Zorluk
Yüz siniri, gözyaşı ve tükürük bezlerini kontrol ettiği için yüz felci olan kişilerde bu işlevlerde de bozulma görülebilir. Gözler istemsizce yaşarabilir veya tam tersi gözyaşı üretimi azalıp gözde kuruluk gelişebilir. Benzer şekilde, tükürük üretiminde azalma ya da kontrolsüz akış olabilir. Bu durumlar ağız kuruluğuna ya da tükürük sızmasına yol açabilir.
-Konuşma Zorluğu
Ağız kaslarının felç olması, konuşma sırasında seslerin düzgün çıkmamasına ve net olmayan bir konuşmaya neden olabilir. Özellikle dudakların kapanmaması, seslerin doğru bir şekilde oluşmasını engeller. Bu durum kişinin günlük iletişiminde zorluk yaratabilir.
Yüz felci belirtilerinin şiddeti, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve çoğu durumda birkaç hafta veya ay içinde düzelme görülebilir. Ancak bazı kişilerde bu belirtiler kalıcı olabilir ve uzun süreli tedavi gerektirebilir.
Soğuk havalar yüz felcini tetikler mi?
-Soğuk hava, insanların bağışıklık sistemini zayıflatarak virüslere daha duyarlı hale getirir. Özellikle kış aylarında yaygın olan herpes simpleks virüsü, soğuk algınlığı ve diğer üst solunum yolu enfeksiyonları, Bell paralizisine yol açabilen viral enfeksiyonlardır. Bu virüsler, yüz sinirinde iltihaplanmaya ve şişmeye neden olarak yüz felci gelişimine katkıda bulunabilir.
-Soğuk hava, yüz sinirinin geçtiği dar kanallarda kasılmalara neden olabilir. Sinir, bu dar kanallardan geçerken zaten sınırlı bir alana sahiptir ve soğuk nedeniyle kaslar gerildiğinde sinire uygulanan baskı artabilir. Bu da sinirin işlevini etkileyerek yüz kaslarının felç olmasına yol açabilir.
-Yüz felci riskini artıran bir diğer etken, ani sıcaklık değişimleridir. Örneğin, dışarıda soğuk havada uzun süre kaldıktan sonra bir anda sıcak bir ortama girmek, vücudun sinirlerini koruyan mekanizmalarda dengesizliklere yol açabilir. Bu durum da sinir fonksiyonlarını etkileyerek yüz felcine neden olabilir.
Soğuk havalarda yüz felci riskini azaltmak için neler yapılabilir?
Soğuk havalarda yüzünüzü rüzgârdan korumak için şapka, atkı ve bere kullanmak,
Saçlar ıslakken dışarı çıkmamak,
Yüzünüzü aşırı soğuk ortamlara doğrudan maruz bırakmamak,
Ani sıcaklık değişimlerinden kaçınmak (örneğin, çok soğuk bir ortamdan ani olarak çok sıcak bir ortama geçmekten kaçınmak),
Bağışıklık sistemini güçlü tutarak enfeksiyonlardan korunmak.
Yüz felcinin tedavisi nasıl oluyor?
Yüz felcinin tedavisi nedenine göre değişmektedir. Travma, baş, beyin, boyun tümörlerinde cerrahi müdahale gerekebilmekteyken, inme, Multipl Skleroz, Guillian Barre Sendromu gibi nörolojik hastalıklarda özellikli tedaviler uygulanmaktadır.
Bell paralizisinde ise hastaya, ilk günlerde yüksek daha sonra ile azalan dozlarda kortizon tedavisi uygulanır. İlaç tedavisi, yüzdeki sinirin hasar durumuna ve kişinin eşlik eden diğer hastalıklarına göre belirlenir. Diyabet tanısı olan hastalarda kortizon dozu ayarlanır veya ek tedaviler uygulanır. Uygun görülen hastalara anti-viral tedaviler önerilebilir. Sinir hasarının üç ila altı hafta içerisinde belirgin olarak düzelmesi beklenir, gerekirse düzelme elektrofizyolojik yöntemlerle de takip edilir.
Yüz felcinde göz kapama, göz kırpma ve göz yaşı üretimi de etkilendiğinden gözde kuruma ve buna bağlı enfeksiyon riskinde artma gelişebilir. Bu durumlarda göz hekimi tarafından takip gerekebilir.
Periyodik olarak haber bültenimizi size ulaştıralım.
Nesilden nesile hayat bize GÜVEN diyor.
Güven Hastanesi hizmet standartları ile JCI tarafından akredite edilmiştir. JCI şikayet bildirimlerinizi buraya tıklayarak yapabilirsiniz.
Kişisel verilerin korunması ve işlenmesi politikalarına ilişkin aydınlatma metnimize buradan kişisel veri işleme envanteri ve kişisel verilerin korunması politikamıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
